Hệ thống lương thực toàn cầu đang ở thời điểm quan trọng, vừa đóng góp vào biến đổi khí hậu đồng thời cũng chịu những tác động từ hiện tượng này.
Trong đó, nông nghiệp, động lực chính của chuỗi lương thực, đang chịu trách cho 37% lượng khí nhà kính toàn cầu và sử dụng tới 70% nguồn tài nguyên nước của thế giới.
Mặt khác, đất đai cũng đang cạn kiệt ở mức báo động. Khoảng 12 triệu ha đất bị sa mạc hoá mỗi năm. Tình hình này làm giảm năng suất nông nghiệp và khiến lượng carbon lưu trữ trong đất rò rỉ ra ngoài, góp phần trầm trọng thêm tình trạng biến đổi khí hậu.
Công ước của Liên hợp quốc về chống sa mạc hóa (UNCCD) cảnh báo rằng nếu không được kiểm soát, đến năm 2050, tỷ lệ đất suy thoát trên thế giới có thể chạm mốc 90%, gây mất ổn định cho hệ thống lương thực và gia tăng tình trạng nghèo đói.
Để đảo ngược tình trạng này, thế giới cần thúc đẩy quá trình chuyển đổi công bằng nhằm phục hồi đất, thu giữ carbon và tăng cường khả năng phục hồi của nước và khí hậu. Trong tiến trình này, nông nghiệp, vốn là ngành sử dụng tài nguyên, cũng có thể góp sức như một giải pháp bền vững.
Mặc dù rất dễ bị suy thoái tài nguyên, xói mòn đất và biến đổi nước - có thể dẫn đến lũ lụt, hạn hán và ô nhiễm - nhưng nông nghiệp có thể là một phần của giải pháp. Các hoạt động tái tạo có thể cô lập carbon, cải thiện khả năng giữ nước và thúc đẩy đa dạng sinh học.
Tác động của nông nghiệp tái sinh
Bằng cách áp dụng canh tác không cày xới, nông lâm kết hợp, luân canh cây trồng và trồng cây che phủ, nông dân có thể giúp phục hồi sức khỏe đất, cô lập carbon và tăng đa dạng sinh học.
Theo Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu, việc tăng cường cô lập carbon trong đất thông qua nông nghiệp tái sinh có thể cô lập tới 23 gigaton carbon dioxide vào năm 2050, một phần đáng kể trong quá trình giảm thiểu cần thiết để hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C.
Nông nghiệp tái sinh cũng xây dựng khả năng phục hồi trước tác động của khí hậu bằng cách cải thiện khả năng giữ nước, tăng cường đa dạng sinh học và tạo ra các hệ sinh thái lành mạnh hơn.
Ở những nơi mà biến đổi khí hậu đang tàn phá nền nông nghiệp, như ở Châu Phi cận Sahara, Châu Mỹ Latinh và Nam Á, các hoạt động tái sinh có thể giúp nông dân tăng năng suất, giảm sự phụ thuộc vào các đầu vào đắt tiền như phân bón tổng hợp và bảo vệ sinh kế của họ khỏi thời tiết khắc nghiệt.
Các nghiên cứu từ Viện Rodale cho thấy, so với các phương pháp thông thường, nông dân áp dụng nông nghiệp tái sinh có thể tăng năng suất trong điều kiện hạn hán bằng cách cải thiện sức khỏe đất và khả năng giữ nước.
Cải tạo nông nghiệp sẽ giúp đạt được các mục tiêu bền vững. (Ảnh: East Asia Forum)Giải quyết khoảng cách tài chính khí hậu
Trong thập kỷ qua, tài chính khí hậu đã tăng gần gấp đôi. Tuy nhiên, nguồn tài trợ ở cấp độ dự án cho hệ thống nông sản thực phẩm vẫn ở mức thấp, chỉ chiếm 3% tổng nguồn tài chính khí hậu toàn cầu cho cả hoạt động giảm thiểu và thích ứng.
Nguồn tài chính giảm thiểu cho lĩnh vực nông sản thực phẩm chỉ là 14,4 tỷ đô la trong giai đoạn 2019–2020 – chỉ chiếm 2,2% tổng nguồn tài chính khí hậu và 2,4% tổng nguồn tài chính giảm thiểu. Ngược lại, lĩnh vực năng lượng tái tạo thu hút 51% nguồn tài chính khí hậu, trong khi giao thông ít carbon nhận được 26%.
Để giảm một nửa lượng khí thải từ hệ thống thực phẩm vào năm 2030, các khoản đầu tư hàng năm vào lượng khí thải nông sản thực phẩm phải tăng lên 260 tỷ đô la. Ngoài ra, Viện Nghiên cứu Chính sách Thực phẩm Quốc tế cho rằng cần phải đầu tư hàng năm lên tới 350 tỷ đô la vào năm 2030 để chuyển đổi hệ thống thực phẩm toàn cầu, phù hợp với các mục tiêu về khí hậu, tăng cường thích ứng và hoàn thành các Mục tiêu Phát triển Bền vững khác.
Khoản đầu tư tài chính này rất quan trọng để thực hiện những thay đổi cần thiết trong lĩnh vực thực phẩm nhằm giải quyết cả thách thức về tính bền vững của môi trường và công bằng xã hội.
Một giải pháp là phát triển các công cụ tài chính sáng tạo để hỗ trợ nông nghiệp tái tạo. Trái phiếu khí hậu dựa trên thiên nhiên và các mô hình tài chính hỗn hợp có thể huy động các khoản đầu tư quy mô lớn bằng cách liên kết lợi nhuận tài chính với các kết quả bền vững đã được xác minh.
Để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi hệ thống thực phẩm bền vững, lĩnh vực tài chính phải phát triển và mở rộng quy mô các sản phẩm tài chính sáng tạo cung cấp khả năng tiếp cận vốn và giảm thiểu rủi ro liên quan đến việc chuyển sang các hoạt động thông minh về khí hậu và công bằng trong toàn bộ chuỗi giá trị thực phẩm.
Tài chính hỗn hợp tận dụng vốn công, từ thiện và tư nhân để giảm thiểu rủi ro cho các khoản đầu tư, giúp dễ dàng tài trợ cho các dự án nếu không sẽ bị coi là quá rủi ro hoặc không có lợi nhuận. Cách tiếp cận này giúp phục hồi đất đai bị thoái hóa và hỗ trợ các hoạt động nông nghiệp bền vững.
Báo cáo 100 triệu nông dân: Các mô hình đột phá để tài trợ cho quá trình chuyển đổi bền vững đề xuất một nhóm vốn kết hợp các cơ chế tài chính hỗn hợp và sáng tạo với sự hỗ trợ của chuỗi giá trị chéo để giúp 100 triệu nông dân áp dụng các hoạt động tái tạo, nâng cao năng suất đồng thời giảm tác động đến môi trường.
Bằng cách thúc đẩy quan hệ đối tác giữa chính phủ, các tổ chức tài chính và các bên liên quan trong lĩnh vực nông nghiệp, các mô hình này cung cấp cho nông dân quyền tiếp cận vốn, kiến thức và nguồn lực cần thiết để thực hiện các hoạt động bền vững.
Các sáng kiến như vậy, được hỗ trợ bởi các khoản đầu tư có mục tiêu và các chiến lược giảm thiểu rủi ro, nhằm mục đích tạo ra bước ngoặt cho các hệ thống thực phẩm bền vững vào năm 2030, mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe đất, đa dạng sinh học, bảo tồn nước và sinh kế của nông dân.
Minh Hạnh (Tổng hợp từ Weforum)