Chính phủ đã ban hành 05/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường. Trong đó, có nhiều quy định mới về Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) mà doanh nghiệp, nhà sản xuất, nhập khẩu cần lưu ý.
Đối tượng thực hiện trách nhiệm tái chế
Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020, trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì được áp dụng với 6 nhóm sản phẩm, hàng hóa gồm: Săm lốp; pin và ắc quy; dầu nhớt; các sản phẩm có bao bì (thực phẩm, mỹ phẩm, thuốc, phân bón, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y, xi măng, chất tẩy rửa và chế phẩm dùng trong gia dụng, nông nghiệp, y tế); điện và điện tử; phương tiện giao thông.
Trong khi đó, trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải được áp dụng với 5 nhóm sản phẩm, bao bì gồm: Thuốc bảo vệ thực vật; pin sử dụng một lần; tã bỉm, băng vệ sinh, khăn ướt dùng một lần; kẹo cao su, thuốc lá; một số sản phẩm, hàng hóa có thành phần nhựa tổng hợp như bóng bay, đồ chơi trẻ em, giầy dép, quần áo, đồ nhựa dùng một lần, đồ dùng một lần, đồ nội thất, vật liệu xây dựng, túi nilong khó phân hủy kích thước nhỏ …
Nếu theo quy định này, nhà sản xuất, nhập khẩu kẹo cao su phải thực hiện cả hai trách nhiệm tái chế bao bì và thu gom, xử lý chất thải, điều này là không hợp lí khi 1 sản phẩm phải thực hiện 2 trách nhiệm.
Tháo gỡ vướng mắc trên, Nghị định 05/2025/NĐ-CP đã sửa đổi và quy định rõ, nhà sản xuất, nhập khẩu kẹo cao su không phải thực hiện trách nhiệm tái chế đối với bao bì thương phẩm của kẹo cao su.
Bên cạnh đó, Nghị định 05/2025/NĐ-CP cũng sửa đổi và quy định, nhà sản xuất, nhập khẩu đã đưa ra thị trường bao bì nhưng bao bì đó được chính nhà sản xuất đó thu hồi, đóng gói để tiếp tục đưa ra thị trường (chủ yếu là sản phẩm nước và đồ uống đóng chai) thì nhà sản xuất, nhập khẩu không phải thực hiện trách nhiệm tái chế đối với bao bì này.
Đặc biệt, việc xác định doanh nghiệp có phải thực hiện trách nhiệm tái chế bao bì hay không căn cứ theo doanh thu của các các sản phẩm có bao bì phải tái chế không tính đến doanh thu các sản phẩm khác không phải tái chế và cũng không tính theo giá trị nhập khẩu. Sửa đổi này rất quan trọng và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà sản xuất, nhập khẩu khi thực thi chính sách EPR.
Tỷ lệ tái chế, quy cách tái chế bắt buộc
Theo Nghị định 05/2025/NĐ-CP, tỷ lệ tái chế bắt buộc là tỷ lệ khối lượng sản phẩm, bao bì tối thiểu phải được thu gom và tái chế theo quy cách tái chế bắt buộc trong năm thực hiện trách nhiệm trên tổng khối lượng sản phẩm, bao bì sản xuất, nhập khẩu được đưa ra thị trường trong năm có trách nhiệm.
Tỷ lệ tái chế bắt buộc của từng loại sản phẩm, bao bì được xác định trên cơ sở vòng đời, tỷ lệ thải bỏ, tỷ lệ thu gom của sản phẩm, bao bì; mục tiêu tái chế quốc gia, yêu cầu bảo vệ môi trường và điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ.
Tỷ lệ tái chế bắt buộc cho từng loại sản phẩm, bao bì trong 3 năm đầu tiên được quy định rõ và được điều chỉnh 3 năm một lần tăng dần để thực hiện mục tiêu tái chế quốc gia và yêu cầu bảo vệ môi trường.
Nhà sản xuất, nhập khẩu được tái chế các sản phẩm, bao bì do mình sản xuất, nhập khẩu hoặc tái chế sản phẩm, bao bì cùng loại do nhà sản xuất, nhập khẩu khác sản xuất, nhập khẩu để đạt được tỷ lệ tái chế bắt buộc. Việc tái chế phế liệu nhập khẩu; bao bì là chất thải phát sinh từ quá trình sản xuất công nghiệp; sản phẩm lỗi bị thải loại trong quá trình sản xuất không được tính vào tỷ lệ tái chế bắt buộc của nhà sản xuất, nhập khẩu.
Điểm mới nhất của Nghị định 05/2025/NĐ-CP trong quy định này chính là quy cách tái chế, theo đó, quy cách tái chế bắt buộc là các giải pháp tái chế được lựa chọn cho từng sản phẩm, bao bì chứ không yêu cầu tối thiểu về lượng vật liệu, nhiên liệu được thu hồi đối với tái chế sản phẩm, bao bì như trước đây.
Đối tượng thu gom, xử lý chất thải trong EPR không có sửa đổi, điều chỉnh. Thời điểm thực hiện trách nhiệm tái chế
Nghị định Nghị định 05/2025/NĐ-CP đã kịp thời sửa đổi và đưa ra quy định phù hợp với tình hình thực tế triển khai quy định về trách nhiệm tái chế, nhất là thời điểm thực hiện trách nhiệm này. Theo đó, việc thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì sẽ thực hiện sau khi kết thúc năm và thực hiện theo số thực tế đã sản xuất, nhập khẩu và đưa ra thị trường chứ không phải thực hiện từ đầu nằm giống như quy định trước đây.
Như vậy, nhà sản xuất, nhập khẩu đã tổ chức tái chế (thực hiện trách nhiệm tái chế đối với các sản phẩm sản xuất đưa ra thị trường và nhập khẩu trong năm 2024) theo số kế hoạch đã đăng ký trong năm 2024 thì được bảo lưu khối lượng đã tái chế để tính vào kết quả tái chế trong năm 2025.
Trường hợp nhà sản xuất, nhập khẩu lựa chọn hình thức đóng góp tài chính thì thực hiện đóng tiền 1 lần trước ngày 20 tháng 4 của năm kê khai.